Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία αλλάζει τα ενεργειακά σχέδια της Ευρώπης

Το μομέντουμ πίσω από τη μεγάλης κλίμακας ανάπτυξη νέων τεχνολογιών παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ενισχύεται, εν μέρει λόγω της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Καθώς ο πόλεμος έχει αναδείξει τις αβεβαιότητες στον ενεργειακό εφοδιασμό, η Ευρώπη έχει θέσει φιλόδοξα σχέδια για τη μείωση της υπερβολικής εξάρτησής της από τις εισαγωγές ρωσικού πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα. "Τα υψηλά ποσά που καταβάλλονται για τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα βοηθούν τη Μόσχα να διατηρήσει τον πόλεμό της κατά της Ουκρανίας", αναφέρει η εισαγωγή στο σχέδιο RePowerEU της ΕΕ.

Ενώ υπάρχουν κάποιες βραχυπρόθεσμες λύσεις, η μόνη μακροπρόθεσμη λύση περιλαμβάνει την ταχεία προώθηση της δέσμευσης για την ανάπτυξη λύσεων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Το σχέδιο της ΕΕ για τη μείωση της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια

Το μεγάλο σχέδιο της ΕΕ είναι να καταργήσει σταδιακά την ενεργειακή εξάρτηση από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τον άνθρακα από τη Ρωσία. Επί του παρόντος, περίπου το 45% του φυσικού αερίου που εισάγει η ΕΕ προέρχεται από τη Ρωσία. Ο στόχος της σταδιακής εξάλειψης αυτής της εξάρτησης έως το 2027 είναι ο φιλόδοξος στόχος του σχεδίου REPowerEU.

Το κρίσιμο στοιχείο αυτής της στρατηγικής τονίστηκε στο σχέδιο της Γερμανίας για τον τερματισμό της εξάρτησης από τη ρωσική ενέργεια. Το σχέδιο εξετάζει τη διαφοροποίηση των προμηθειών, την εξοικονόμηση ενέργειας, τον εξηλεκτρισμό, τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και αερίων με χαμηλές εκπομπές άνθρακα, όπως το υδρογόνο, και νέες βιομηχανικές διεργασίες που περιλαμβάνουν επίσης βιομηχανικές αντλίες θερμότητας.

Βραχυπρόθεσμα αυτό περιλαμβάνει επίσης τη διαφοροποίηση των εισαγωγών με LNG με πλοία από τις ΗΠΑ και τη Μέση Ανατολή, αν και υπάρχουν περιορισμοί. Παραδοσιακά, το φυσικό αέριο ρέει από την Ανατολή προς τη Δύση στην Ευρώπη. Η αντιστροφή της κυρίαρχης κατεύθυνσης της ροής δεν μπορεί να γίνει μέσα σε ένα βράδυ. Πρέπει να κατασκευαστούν ή να αποκτηθούν υποδομές όπως τερματικοί σταθμοί επαναεριοποίησης και κινητά πλοία και τερματικοί σταθμοί υγροποιημένου φυσικού αερίου. Η Γερμανία δεν διαθέτει σήμερα τέτοιες εγκαταστάσεις και έχει τη μεγαλύτερη εξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια.

Επιπλέον, οι χώρες της ΕΕ επιδιώκουν να αυξήσουν και να διαφοροποιήσουν τις εισαγωγές από τη Νορβηγία και τη Λιθουανία και κοιτάζουν προς τους αγωγούς από το Αζερμπαϊτζάν μέσω της Τουρκίας για την εξασφάλιση του εφοδιασμού.

Οι μακροπρόθεσμες λύσεις για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας

Υπάρχει μακρύς δρόμος μπροστά μας για την ενεργειακή μετάβαση. Επί του παρόντος, μόνο το ένα τρίτο περίπου της παγκόσμιας παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές. Ενώ η υδροηλεκτρική ενέργεια παρέχει το μεγαλύτερο μέρος αυτού του ποσοστού, ο μελλοντικός εξηλεκτρισμός θα προέλθει κυρίως από την ηλιακή και την αιολική ενέργεια.

Τόσο η έκθεση IEA Net Zero 2050 όσο και η τελευταία έκθεση IPPCC WG3 υποδεικνύουν ότι και οι δύο τεχνολογίες απαιτούν κλιμάκωση των εργασιών κατά 15-30 φορές μέχρι το 2050, ενώ μεγάλο μέρος των εργασιών θα ξεκινήσει σε αυτή τη δεκαετία.

Μέχρι τώρα, η κλιματική αλλαγή ήταν η κυρίαρχη κινητήρια δύναμη αυτού του αναπτυξιακού έργου. Τώρα, με την ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού να βρίσκεται ξαφνικά στο μικροσκόπιο για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, υπάρχει ένας πρόσθετος παράγοντας.

Το ενεργειακό "τρίλημμα"

Η ενέργεια διέπεται από την ασφάλεια του εφοδιασμού και την ανταγωνιστικότητα του κόστους, αλλά και όλο και περισσότερο από αυστηρότερους κλιματικούς στόχους και περιβαλλοντικά πρότυπα. Σε μια "ισορροπημένη" κατάσταση αυτά είναι τα στοιχεία που διέπουν την ενέργεια με τα συνολικά ζητήματα βιωσιμότητας στο επίκεντρο. Από τη στιγμή που η Ούρσουλα φοντ ντερ Λάιεν ανέλαβε καθήκοντα Προέδρου της Κομισιόν το 2019, η Πράσινη Συμφωνία έγινε ένας σημαντικός πολιτικός στόχος.

Αυτό μετατόπισε τη σχετική σημασία του ενεργειακού τριλήμματος προς το κλίμα και το περιβάλλον, σε συνδυασμό με την ανταγωνιστικότητα. Η ασφάλεια του εφοδιασμού για τη μετάβαση δεν ήταν το κύριο μέλημα, αλλά το πώς θα μπορούσαν να επιτευχθούν οι στόχοι μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου κατά 55% έως το 2030.

Για την επίτευξη αυτού του στόχου έχουν ληφθεί ισχυρά μέτρα και έχει γίνει επίσης η πρωταρχική βιομηχανική πολιτική. Πάντα λεγόταν ότι η αυξημένη παραγωγή ενέργειας στην Ευρώπη θα μείωνε την εξάρτηση από τις εισαγωγές, διατηρώντας περισσότερα χρήματα στην Ευρώπη και αναπτύσσοντας μια ακμάζουσα βιομηχανία, αντιμετωπίζοντας μια μεταβαλλόμενη αγορά. Αυτό υποστηρίχθηκε ακόμη και στην κρίση της πανδημίας του κορονοϊού, με πολλά πακέτα να σχεδιάζονται για να επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση και όχι για την επιστροφή στις παλιές συνήθειες μέσα σε μια κατάσταση πανικού.

Η επιτυχία του τελευταίου εγχειρήματος μπορεί να αμφισβητηθεί, αλλά η προθυμία και οι πολιτικές διαμορφώθηκαν γύρω από αυτή τη ρητορική.

Ο αντίκτυπος του πολέμου στον ενεργειακό εφοδιασμό

Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, επιβλήθηκαν γρήγορα κυρώσεις σε ένα ευρύ φάσμα επιχειρηματικών συμφερόντων. Αλλά ένας κλάδος που θεωρήθηκε "ανέγγιχτος" ήταν η αγορά φυσικού αερίου από τη Ρωσία.

Ωστόσο, οι αγορές έγιναν νευρικές και οι τιμές του φυσικού αερίου εκτινάχθηκαν στα ύψη. Έφτασαν έως και 10 φορές πάνω από την "κανονική" τιμή, κατασταλάζοντας σε μια τιμή περίπου πέντε φορές υψηλότερη από τα κανονικά επίπεδα. Αυτό άλλαξε το ζήτημα του ενεργειακού "τριλήμματος" σχεδόν μέσα σε μία νύχτα, με το ζήτημα της ασφάλειας του εφοδιασμού να αποκτά αυξημένη σημασία.

Οι τελευταίες ενεργειακές εξελίξεις στην Ευρώπη

Η Δανία καλεί τις περισσότερες χώρες της Βόρειας Θάλασσας να κινητοποιήσουν την ανάπτυξη των λεγόμενων ενεργειακών νησιών που μπορούν να εκμεταλλευτούν την υπεράκτια ενέργεια (κυρίως την αιολική) και να τη χρησιμοποιούν για την ηλεκτροδότηση της Ευρώπης, ενώ έχουν επίσης δυνατότητες παραγωγής υδρογόνου.

Η κυβέρνηση της Νορβηγίας ανακοίνωσε τη δέσμευσή της για την ανάπτυξη της υπεράκτιας αιολικής ενέργειας, αυξάνοντας τον αριθμό των πλωτών αιολικών μύλων από δύο σε 1.500 μέχρι το 2040. Αυτό θα αποφέρει την παραγωγή περίπου 120TWh ηλεκτρικής ενέργειας, η οποία είναι περίπου 10% μικρότερη από την παραγωγή από υδροηλεκτρική ενέργεια στη Νορβηγία. Η απαιτούμενη κλίμακα αυτής της ανάπτυξης είναι αποθαρρυντική, αλλά είναι το είδος της σημαντικής πρωτοβουλίας που χρειαζόμαστε για να επιτύχουμε τα αποτελέσματα που χρειαζόμαστε για να επιτύχουμε τον στόχο των μηδενικών εκπομπών ρύπων για το 2050.

Το υδρογόνο παραμένει σημαντικό μέρος του ενεργειακού μείγματος για τους ευρωπαϊκούς βιομηχανικούς τομείς που δεν μπορούν να ηλεκτροδοτηθούν. Η ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας στον τομέα του υδρογόνου και της αμμωνίας έχει αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη σημασία στο σημερινό περιβάλλον. Η κλίμακα που απαιτείται εδώ αποτελεί επίσης μεγάλη πρόκληση. Ενώ η αύξηση των εισαγωγών φυσικού αερίου σήμερα αποτελεί βραχυπρόθεσμη λύση για την Ευρώπη, η επένδυση στις λύσεις υδρογόνου για τη δημιουργία ισορροπίας στην αγορά ζήτησης και παραγωγής αποτελεί ουσιαστικό μέρος του σχεδίου.

Η έκκληση της ΕΕ για τον στόχο των 10 εκατ. τόνων εγχώριας παραγωγής υδρογόνου από ΑΠΕ και των 10 εκατ. τόνων εισαγωγών έως το 2030 αποτελεί βασικό βήμα στην πορεία για την αντικατάσταση της χρήσης πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα.

Έτσι, ο αγώνας δρόμου προς τον στόχο των μηδενικών ρύπων είναι σίγουρα σε εξέλιξη και με τόσο ισχυρούς κινητήριους μοχλούς, η Ευρώπη έχει αυξήσει τις πιθανότητές της να επιτύχει τους πολύ φιλόδοξους στόχους για την επίτευξη του στόχου έως το 2050. Είναι απλώς τραγικό ότι χρειάστηκε ένας πόλεμος για να κινητοποιηθεί μια προσπάθεια που θα ωθήσει και άλλες οικονομίες να ενταχθούν στον αγώνα.

Nils Rokke

Πηγή:capital.gr