Έρευνα Franchising 2019 - Αναιμική ανάπτυξη και σημείο καμπής

Για 22η χρονιά, παρουσιάζουμε τα συνοπτικά αποτελέσματα της ετήσιας έρευνας που πραγματοποίησε το Franchise Success Media Group, σε συνεργασία με τους εξειδικευμένους συμβούλους της THE FRANCHISE CO., για την πορεία του franchising στην ελληνική αγορά.

Η έρευνα για το franchising στην Ελλάδα που αφορά το 2019, ολοκληρώθηκε στα τέλη Ιανουαρίου 2020 και εξέτασε ένα δείγμα 525 δικτύων franchise, εκ των οποίων τα 34 καταγράφηκαν για πρώτη φορά.

Το 2019 αποδείχθηκε μία εξαιρετικά δύσκολη χρονιά για τον χώρο του franchising. Χαρακτηρίστηκε από αναιμική ανάπτυξη και εσωστρέφεια. Επίσης, αναλύοντας την πορεία, ανά μήνα, των δικτύων, όσον αφορά τον αριθμό των καταστημάτων, καθώς και την εκδήλωση ενδιαφέροντος υποψηφίων επενδυτών θα διαπιστώσουμε ότι υπήρξε μία τομή το τρίτο τετράμηνο του έτους, όπου καταγράφηκε σημαντική μείωση, στο σύνολο των δεικτών που καταγράφεται η δραστηριότητα στον χώρο του franchisig, τάση η οποία συνεχίστηκε και το πρώτο δίμηνο του 2020.

Όσον αφορά τη διεθνή ανάπτυξη ελληνικών δικτύων franchise, συνεχίζεται η ζήτηση και καταγράφεται θετική πορεία, όσον αφορά την υπογραφή συμβάσεων Master Franchise, εντούτοις διαπιστώνεται ότι συμβάσεις οι οποίες υπεγράφησαν τα προηγούμενα δύο χρόνια, είτε παραμένουν σε μεγάλο βαθμό στάσιμες, είτε υλοποιούνται με ρυθμό που υπολείπεται των αρχικών ανακοινώσεων.

Συνοπτικά, το 2019 παρουσιάστηκαν στον χώρο του franchising 51 νέες αλυσίδες, ενώ 14 τέθηκαν οριστικά εκτός αγοράς και 11 αποφάσισαν να μην αξιοποιούν πλέον το franchising ως εργαλείο ανάπτυξης.

O συνολικός αριθμός σημείων πώλησης που εντάσσονται σε δίκτυα franchise-εταιρικά, franchise, shop in shop και corners- διαμορφώθηκε σε 20.061 σημεία πώλησης. Καταγράφεται αύξηση μόλις 2,3%, ποσοστό που καταδεικνύει την αναιμική πορεία του franchising τον τελευταίο χρόνο στην Ελλάδα (Πίνακας 2).

Όσον αφορά τα καταστήματα franchise, ο συνολικός αριθμός τους στα δίκτυα του δείγματος ανέρχεται σε 11.408 σημεία πώλησης, έναντι 11.028 του 2018, παρουσίασε δηλαδή αύξηση της τάξης μόλις του 3,4%. Τα εταιρικά καταστήματα παρουσίασαν το 2019 πτώση 0,3%, ήτοι 5.159 έναντι 5.174 το 2018. Τα αίτια στασιμότητας των εταιρικών καταστημάτων, σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, είναι η σχετική μείωση εισόδου νέων αλυσίδων (56 το 2019 έναντι 78 το 2018), οι τάσεις συγκέντρωσης σε μεγάλους κλάδους όπως το λιανεμπόριο, ο οικιακός εξοπλισμός, προγράμματα refranchising που ακολούθησαν μεγάλες αλυσίδες, κυρίως στον χώρο της εστίασης και του καφέ, καθώς επίσης και οι επιπτώσεις από τις παθογένειες στον χώρο του Real Estate.

Όσον αφορά την κατανομή των σημείων πώλησης ανά κατηγορία, τη σκυτάλη κρατά ο κλάδος Τρόφιμα-Ποτά, με ποσοστό 21,2% και 4.253 καταστήματα. Ακολουθούν οι Υπηρεσίες και η Εστίαση με 19,2 και 18,6%, η Λιανική με 14%, η Ένδυση με 11%, η Εκπαίδευση και ο Οικιακός Εξοπλισμός με 6% και η Προσωπική φροντίδα με 4%.

Όσον αφορά τη μεταβολή του συνολικού αριθμού καταστημάτων ανά κατηγορία, οι Υπηρεσίες καταγράφουν 298 νέα σημεία, λόγω του πολυκάναλου μοντέλου ανάπτυξης που αξιοποιούν, η Εστίαση με 175, η κατηγορία Τρόφιμα-Ποτά 126, ο Οικιακός Εξοπλισμός 90, η Εκπαίδευση 60, η Προσωπική Φροντίδα 44.

Αρνητική πορεία για άλλη μία χρόνια καταγράφεται στην Ένδυση με μείον 207 σημεία πώλησης και στη λιανική με 135, τάση που αναμένεται να συνεχιστεί και το τρέχον έτος και που οφείλεται στις γενικότερες ανακατατάξεις συνολικά στο λιανεμπόριο

Όσον αφορά τη μεταβολή των franchise units, στην κατηγορία Υπηρεσίες καταγράφονται 190 νέα σημεία, στην Εστίαση 146, στην κατηγορία Τρόφιμα-Ποτά 111, στην Εκπαίδευση 68 και στη Λιανική 54. Αρνητική πορεία παρουσίασαν οι κατηγορίες Λιανική με 150 σημεία λιγότερα το 2019 έναντι του 2018, Ένδυση με μείον 27 και τέλος ο Οικιακός Εξοπλισμός με μείον 12 καταστήματα.

Είναι προφανές ότι ο απολογισμός του 2019, καταδεικνύει μία εξαιρετικά δύσκολη χρονιά για το franchising, μιας και η ανάπτυξη νέων σημείων franchise ήταν από τις πλέον «φτωχές» της τελευταίας δεκαετίας. Χωρίς ιδιαίτερες διακυμάνσεις ήταν το 2019 και ο μέσος αριθμός καταστημάτων ανά αλυσίδα, ήτοι 38,2 σημεία πώλησης, παραμένοντας σε ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα σε σχέση με τους αντίστοιχους ευρωπαϊκούς δείκτες. Εντούτοις, μια προσεκτικότερη ανάγνωση των στοιχείων, αναδεικνύει το γεγονός ότι υπήρξε σημαντική αύξηση σε απόλυτα μεγέθη των ώριμων δικτύων (με αιχμή τον χώρο της εστίασης και του καφέ), με παράλληλη υποχώρηση των αλυσίδων μεσαίου μεγέθους, την τελευταία τριετία. Αντιμετώπιζαν και συνεχίζουν να βιώνουν παρατεταμένη περίοδο στασιμότητας.

Χαρακτηριστικό της περιόδου είναι λοιπόν η θετική, σταθερή πορεία των κατηγοριών του καφέ και των super market-mini market-convenience stores. Δύο κλάδοι που είχαν και συνεχίζουν να έχουν συγκριτικά μεγαλύτερη ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, παρουσιάζοντας σχετική ελκυστικότητα και ανθεκτικότητα και όπως φαίνεται θα παραμείνουν -εξελισσόμενοι βέβαια- βασικό σημείο αναφοράς και πόλος προσέλκυσης των υποψήφιων franchisees.

Όσον αφορά τα ποιοτικά στοιχεία, δεν υπάρχει σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με το 2018. Συνοπτικά:

• Υπερκορεσμός των Συστημάτων franchise που διεκδικούν μερίδιο στην ελληνική αγορά. Από τις 550 εταιρείες που δηλώνουν ότι αναπτύσσονται μέσω franchising, ουσιαστικά δραστηριοποιούνται λιγότερες από 200. Αλλά και αυτός ο αριθμός είναι εξαιρετικά υψηλός σε σχέση με τα νέα franchise που υλοποιούνται ετησίως. Ο μέσος αριθμός νέων σημείων franchise τα τελευταία χρόνια δεν υπερβαίνει τα 900. Συγκεκριμένα το 2019, όπου ακόμα και αν συνυπολογισθούν στο συνολικό αριθμό σημείων franchise αυτά τα οποία έπαψαν να λειτουργούν, κυρίως στον χώρο της Ένδυσης και της Λιανικής, ο συνολικός αριθμός των νέων franchise διαμορφώνεται από 380 σε 569, δηλαδή αναλογούν λιγότερα από τρία franchise για κάθε δίκτυο! Στην πραγματικότητα, η αναλογία είναι ακόμα μικρότερη μιας και θα πρέπει να συνυπολογιστούν τα Multi unit franchise που αυξάνονται σταδιακά, καθώς και τα franchise resales. Είναι προφανής λοιπόν, η αδυναμία των Συστημάτων franchise να διευρύνει τον αριθμό των υποψηφίων επενδυτών που επιλέγουν το franchising, έναντι των ανεξάρτητων επενδυτικών προτάσεων, εκτός δικτύων franchise.
• Η μείωση της ανεργίας κυρίως σε στελεχιακό δυναμικό των τελευταίων ετών, έχει επηρεάσει αρνητικά τη ζήτηση για franchise, κυρίως στις κατηγορίες όπου το επιχειρηματικό μοντέλο στηρίζεται στην αυτοαπασχόληση του franchisee. Σημαντικός αριθμός συστημάτων franchise, την τελευταία πενταετία, είχε στηρίξει την ανάπτυξή του σε επιχειρηματικά μοντέλα που στόχευαν ακριβώς τα κοινά αυτά.
• Αναλύοντας την πορεία των νέων δικτύων, διαπιστώνουμε ότι η συντριπτική πλειονότητά τους αντιμετωπίζει διαχρονικά δύο τελείως διαφορετικές αλλά επαναλαμβανόμενες πορείες μέσα στον χώρο του franchising. Όσα νέα δίκτυα ανήκουν σε νέες δυναμικά αναπτυσσόμενες κατηγορίες και αξιοποιούν την υψηλή ζήτηση επιτυγχάνοντας θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, στην πλειονότητά τους μετά από μία θετική πορεία δύο-τριών ετών τελικά συρρικνώνονται ή και σε κάποιες περιπτώσεις καταρρέουν. Τα αίτια, η απουσία συγκροτημένου concept, η αδυναμία κατανόησης του κύκλου ζήτησης, του ανταγωνιστικού πεδίου και των αλλαγών των καταναλωτικών προτύπων, εγγενείς παθογένειες του επιχειρηματικού τους μοντέλου ή και καιροσκοπισμός. Πρόσφατα παραδείγματα στον χώρο του κουλουριού, ηλεκτρονικού τσιγάρου, του καφέ κ.ά. Στην άλλη κατηγορία νέων δικτύων ανήκουν όσοι εισέρχονται στον χώρο χωρίς σοβαρή προετοιμασία, χωρίς υποδομές και οργάνωση, μη διαθέτοντας τους πόρους και τη δέσμευση για να υποστηρίξουν ένα σοβαρό πρόγραμμα προετοιμασίας και επικοινωνίας του συστήματος franchise. Και οι δύο αυτές κατηγορίες δημιουργούν σο- βαρά προβλήματα αξιοπιστίας στον χώρο, με επιπτώσεις συνολικά στον θεσμό του franchising.
• Παρά την αξιοπρόσεκτη αύξηση των Multi unit franchise, τα τελευταία χρόνια στην ελληνική αγορά, εντούτοις υπολείπονται σημαντικά σε σχέση με αντίστοιχα μεγέθη άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
• Σημαντική ώθηση επίσης τα προηγούμενα χρόνια είχαν δώσει στο franchising, επιχειρηματίες από άλλους κλάδους οι οποίοι επιθυμούσαν να επενδύσουν σε νέους τομείς ελπίζοντας σε μεγαλύτερη κερδοφορία ή και σε διασπορά κινδύνου. Το ποσοστό αυτών των επενδυτών έχει μειωθεί σημαντικά τον τελευταίο χρόνο, μιας και στη πλειονότητά τους είτε επιλέγουν να επανεπενδύσουν στον κύριο τομέα των δραστηριοτήτων τους, είτε σε επενδύσεις με χαμηλότερο βαθμό άμεσης, καθημερινής εμπλοκής τους.
• Παρά το ότι υπάρχουν εξαιρετικά ελκυστικές επιχειρηματικές προτάσεις στον χώρο του franchising, με ισχυρά ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα, με υγιή χρηματοοικονομική διάρθρωση, με υποδομές και μάλιστα σε κλάδους με εξαιρετικές προοπτικές ανάπτυξης, τα δίκτυα franchise αδυνατούν να προσελκύσουν σημαντικό αριθμό υποψηφίων franchisees. Βασικά αίτια, η ανυπαρξία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος επικοινωνίας, η μη κατανόηση των ιδιαιτεροτήτων της αγοράς του franchising, η απουσία ενός ολοκληρωμένου προγράμματος προσέλκυσης και ένταξης νέων franchisees στο δίκτυό τους.
• Και τέλος, μία σειρά παθογένειες που χαρακτηρίζουν σημαντικό αριθμό συστημάτων franchise, όπως έλλειψη διαφάνειας, γραφειοκρατική προσέγγιση, απουσία επενδύσεων στο ανθρώπινο δυναμικό, μη προσαρμογή συστημάτων και διαδικασιών στις νέες συνθήκες, ξεπερασμένο επιχειρηματικό μοντέλο, με υψηλά σταθερά κόστη και χαμηλή αποδοτικότητα, αδυναμία κατανόησης αλλαγών στην αγορά, είτε από κινήσεις του ανταγωνισμού, είτε από τις αλλαγές που η τεχνολογία ή το κανονιστικό πλαίσιο ορίζει κ.λπ.

Η αγορά του franchising και στην Ελλάδα έχει σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης. Όπως τονίζαμε και σε ανάλογη έρευνα, πέραν από τις όποιες δυσμορφίες και παθογένειες στον χώρο, υπάρχουν εξαιρετικές ευκαιρίες, σοβαρές επιχειρηματικές προτάσεις, ικανές να προσφέρουν υψηλή αποδοτικότητα, σταθερότητα, επιχειρηματική ανέλιξη και υπεραξίες. Και τούτο όχι μόνο σε κλάδους υψηλής σχετικά ελκυστικότητας, όπως η Εστίαση, τα convenience stores, τα super market, οι Υπηρεσίες, αλλά και σε κατηγορίες φαινομενικά κορεσμένες όπως αυτές της Λιανικής, της Εκπαίδευσης, της Προσωπικής Φροντίδας και της Ευεξίας. Οι υποψήφιοι επενδυτές αξίζει να αφιερώσουν και χρόνο και πόρους για να διεξαγάγουν συστηματική έρευνα πριν πάρουν οποιαδήποτε απόφαση.

Ο χώρος του franchising προσφέρει πολύ περισσότερες ευκαιρίες από άλλους τομείς επιχειρηματικής δραστηριοποίησης, όμως απαιτεί έρευνα και εξειδικευμένη γνώση. Ο ρόλος του συμβούλου franchise είναι πιο πολύτιμος από ποτέ τόσο στους υποψήφιους επενδυτές όσο και στα νέα υφιστάμενα δίκτυα franchise.

Διαβάστε όλη την έρευνα για το franchising ανά κλάδο, εδώ.